Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleabat bir düzen değildir. Tüze, sosyete içre insanların fiilen elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak dâhilin vardır. Adalet değeri dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene ayırmak, maşerî ömürın gerçekleşmesini temin etmek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin muhalifsına kabul edilmesi ve uyulması gereken, muhakkak mevsuk kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle sosyete içre insanların çizi ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her ahit mümkündür. “İşte dostluk, sima davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir sistem, bir bütündür.” İnsan-sima, sima-natür ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru dâhilin evrensel ilkelerle güvence altına kırmızıınmasıdır. Tüze, âdemiyet seviyesi dâhilin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biraşırı görüş ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, sosyete sözleşmesi, natür ve insanlar olarak belirten temalerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini temin etmek için konulmuş olan ve amme gücüyle desteklenen kaide, tanrı ve kanunların bütünüdür. Elan geniş bir tanılamamıyla dostluk, adalete yönelmiş maşerî yaşfakat düzenidir. Tüze Lügat Anlamı Tüze kelimesi Arabi “tanrı” kökünden gelir ve tanrı kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “tanrı” kelimesinin çoğulu “ilenme’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na bakılırsa dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk valörında da kullanılır. Beceri Anlamı Tüze dönemden döneme değişmiş olduğu dâhilin hala doyurucu bir tanılamam strüktürlamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen tanılamamı ise: “Makul bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) bağlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi içre baz olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri husus saha kısmına Özel Tüze, kişiler ile talih veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Tüze, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun esaslıca madun dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik talih tarafından güvenceye kırmızıınmış ve cebri yapmış oldurımlara mevla olmasıdır. Tüze kuralları sima davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kırat hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla menent nitelikteki umum durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze sahaında yapmış oldurım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek dâhilin kullanılır. Tüze düzenini sağlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları kösteklemek dâhilin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve nakit cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, kazanç kapatma; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçakçılık cezaları kabilinden derece derece dostluk dallarında derece derece yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilişkin çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; zihini bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik değil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek veya siyasal temaleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan dostluk, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşerî bir yaşfakat düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgın yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşerî ömürı düzenleyip insanların barış ve güvenlik içre bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Tatbik Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Karşıtlanması) Hukukun kılgın amacını, maşerî gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile sosyete içre yaşayan insanların, birbirleri ile monte etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanın strüktürsından kaynaklanan ihtiyaçlarını muhaliflamaya çkırmızıışır. Tüze bu fonksiyonu ile veladet, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek dostluk düzeni ömürın baz gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın natürel strüktürsına ve bundan ileri mevrut gereksinimlerine yönlü yapmak zorundadır. Tüze önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de tutkundır; iktisadi yokluklara uymalı ve onları muhaliflamalıdır. 3. Adalet Tüze bu fonksiyonu ile belirli bir aranjman altına aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir muadelet düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak sağlıklı kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük tanılamamıyla türe, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yapmak üzere iki derece derece anlamda kullanılır. Adalet esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet valörında ferdî bir özelliği deyimler. Nüfus her ahit haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni özgülemek uğrunda durmadan ve değteamülmez bir çaba gösterir. İşte bu çizi ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile ilişkin oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe nosyonı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği münasebet biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk sahaında hukuki kırat olarak lafız konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Cemiyet dâhilindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini dâhileren kurallar umumü olarak dostluk, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve takmak durumunda bulunduğuna bakılırsa, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe nosyonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm dostluk sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir kırat niteliğindeki adalettir. Tüze bir sosyete düzenini dâhilerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; icap mevcut düzeni beklemek, gerekse onu değteamültirmeyi meşrulaştırmak dâhilin her ahit adalete esasvurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta muhalifmıza müesses dostluk düzenlerinin birincil örneği, olması gereken dostluk valörında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, mevcut dostluk düzenlerinin namına yönlü olup olmadığı açısından bir kırat ve kıymetlendirme ölçüsü olabilir. Yine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve zararlı muhaliflıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon muvazene içre olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Alışılagelen olarak tüm dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî yaşfakat uyacak, hem de bu maşerî ömürın barış içre sürebilmesi dâhilin bir düzen görünümünü sağlamaya çkırmızıışacaktır.